Άμπρα Κατάμπρα.... Η σημασία του συμβολικού - φαντασιακού παιχνιδιού στην ανάπτυξη των παιδιών

Το συμβολικό παιχνίδι έχει δύο διαστάσεις. Η πρώτη συνδέεται με τις φαντασιώσεις του παιδιού, τον εσωτερικό του κόσμο και τη διαμόρφωση αυτού, ενώ η δεύτερη διάσταση αφορά το γεγονός ότι το παιδί, μέσω του φανταστικού παιχνιδιού, προσπαθεί να γνωρίσει και να κατανοήσει την κοινωνική πραγματικότητα που το περιβάλλει. Οι ρόλοι που αναλαμβάνει στο παιχνίδι του αφορούν πτυχές της κοινωνικής ζωής, που τις επεξεργάζεται με το δικό του τρόπο.

Το συμβολικό παιχνίδι μπορεί να πάρει τις εξής μορφές:
● Το παιδί μέσα από την φαντασία του μετατρέπει ένα αντικείμενο σε κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είναι, για χάρη του παιχνιδιού, π.χ. ο μαρκαδόρος γίνεται κερί ή σπαθί. Το παιδί δίνει ρόλους στα παιχνίδια του, π.χ. το άρρωστο αυτοκίνητο που πάει στο γιατρό για να γίνει καλά.
● Το παιδί μπαίνει το ίδιο σε ρόλους και δοκιμάζει διαφορετικά σενάρια ζωής παίζοντας τον γονιό, τη δασκάλα, ένα υπερήρωα.
Η επιλογή του ρόλου και η δράση στην οποία περνάει μέσα από τον ρόλο που επιλέγει κάθε φορά, το οδηγούν στο να δουλεύει τα θέματα που το απασχολούν. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, το παιχνίδι θεωρήθηκε ως τμήμα ενός συστήματος άτυπης εκπαίδευσης που προετοιμάζει το παιδί για την είσοδο του στο κόσμο των ενηλίκων. Η επιλογή διαφορετικών ρόλων είναι μία προσπάθεια του παιδιού να εξισορροπήσει μέσα του την αδυναμία που βιώνει στην καθημερινότητά του σε σχέση με τους ενήλικες.
Το συμβολικό παιχνίδι βοηθά με διάφορους τρόπους την συναισθηματική, γνωστική αλλά και γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών. Οι γονείς μπορούν να το ενισχύσουν, αφιερώνοντας χρόνο στο παιδί και παίζοντας μαζί του. Μέσω του παιχνιδιού μπορούν να του διδάξουν την σωστή συμπεριφορά, την διαχείριση των συναισθημάτων και παράλληλα να το βοηθήσουν στην λεκτική έκφραση και την ανάπτυξη της φαντασίας. Τέλος, μέσα από το παιχνίδι οι γονείς μπορούν να αποτρέψουν την επιθετική συμπεριφορά και γι’ αυτό καλό θα είναι να επιβλέπουν το παιχνίδι των παιδιών τους ώστε να μπορούν διακριτικά και όχι με παρεμβατικό τρόπο να αποτρέπουν ανεπιθύμητες συμπεριφορές.
Το συμβολικό παιχνίδι συμβάλλει στους εξής τομείς της ανάπτυξης των παιδιών:
● Κοινωνική ανάπτυξη
Όταν τα παιδιά παίζουν συμβολικά, πειραματίζονται ενεργά με τους κοινωνικούς ρόλους της πραγματικής τους ζωής. Το συμβολικό παιχνίδι ενθαρρύνει τα παιδιά να συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες και να κατανοούν τις κοινωνικές σχέσεις. Τα παιδιά μαθαίνουν λειτουργικούς τρόπους αλληλεπίδρασης με τους άλλους, καθώς παράλληλα αυξάνεται η ικανότητά τους στην κατανόηση των συναισθημάτων, τόσο των δικών τους, όσο και των άλλων. Μέσα από το φαντασιακό παιχνίδι τονώνεται η αυτοεκτίμησή τους και η ικανότητά τους να μοιράζονται και να δρουν συλλογικά. 
● Γλωσσική ανάπτυξη
Τα παιδιά αναπτύσσουν ένα πιο εμπλουτισμένο λεξιλόγιο και μια μεγαλύτερη ευφράδεια λόγου, μιας και πειραματίζονται με τις λέξεις ελεύθερα, στο δικό τους χώρο και χρόνο, χωρίς το άγχος της λάθος χρήσης. Μέσα από το παιχνίδι, τα παιδιά αρχίζουν να κατανοούν τη σημαντικότητα των λέξεων και πώς διαμορφώνουν τις ιστορίες και οργανώνουν το παιχνίδι με τους άλλους. Η οργάνωση του λόγου τους ενισχύεται και από το γεγονός ότι κάθε ιστορία έχει αρχή - μέση - τέλος αλλά και συγκεκριμένο χρόνο εξέλιξης.
● Συναισθηματική ανάπτυξη
Το φαντασιακό παιχνίδι επιτρέπει στο παιδί να εκφράσει τόσο θετικά όσο και αρνητικά συναισθήματα. Βοηθά, επίσης, να επεξεργαστεί τα δύσκολα συναισθήματα του και να πάρει το χρόνο του στο να τα κατανοήσει πλήρως. Το συμβολικό παιχνίδι δίνει διέξοδο στις συναισθηματικές συγκρούσεις και τα ασύνειδα άγχη των παιδιών. Επίσης, γίνεται ο χώρος στον οποίο τα παιδιά θα αναπτύξουν την συναισθηματική τους νοημοσύνη και την ενσυναίσθησή τους για τα συναισθήματα των άλλων, μέσα από την δοκιμή διαφορετικών σεναρίων και ρόλων.
● Σωματική ανάπτυξη
Τα παιδιά προκειμένου να εκφραστούν μέσω του φαντασιακού παιχνιδιού χρησιμοποιούν όλους τους μυς και τις αισθήσεις τους για να το επιτύχουν. Ενισχύεται, επομένως, τόσο η αδρή όσο και η λεπτή τους κινητικότητα. 
● Ανάπτυξη κριτικής σκέψης
Το συμβολικό παιχνίδι ενθαρρύνει την ψυχική ανάπτυξη δημιουργώντας ευκαιρίες για δοκιμή νέων ιδεών, τρόπων σκέψης και επίλυσης προβλημάτων. Στο παιχνίδι, τα παιδιά αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα τα οποία καλούνται να επιλύσουν. Είτε πρόκειται για δύο παιδιά που θέλουν να παίξουν τον ίδιο ρόλο, είτε ψάχνουν για το σωστό υλικό που θα χρησιμοποιήσουν για ένα κρεβάτι κούκλας, τα παιδιά θα χρησιμοποιήσουν τις σημαντικές δεξιότητες σκέψης που θα χρησιμοποιήσουν μετέπειτα και στην ενήλικη ζωή τους. Επίσης, στο παιχνίδι εμφανίζονται βαθμιαία νέες σχέσεις ανάμεσα στα αντικείμενα και τα νοήματά τους. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά αναπτύσσουν την αφαιρετική τους σκέψη.
Πώς ενισχύω το συμβολικό - φαντασιακό παιχνίδι:
● Κουτί της φαντασίας: ένα κουτί με παλιά ρούχα και αντικείμενα που το παιδί θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να μεταμορφωθεί σε διαφορετικούς ρόλους
● Κούκλες και λούτρινα αρκουδάκια: αντικείμενα όπου το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί για να τους δώσει ρόλους
● Κουκλόσπιτο και σκηνή για τη δημιουργία ενός “εξωτερικού οικογενειακού κόσμου”
● Εργαλεία γιατρού - μάστορα - μάσκες και ίσως αποκριάτικες στολές, κουζινικά και αυτοκινητάκια.
Εμπλακείτε ενεργά ως γονείς στο φαντασιακό - συμβολικό παιχνίδι του παιδιού σας, αφήνοντάς το να μοιράσει εκείνο τους ρόλους και να οδηγήσει τη ροή του παιχνιδιού. Η στάση σας και ο τρόπος που θα παίξετε τον ρόλο σας, θα δημιουργήσει ένα μοντέλο στο παιδί σας και θα ενισχύσει τις αξίες και τις δεξιότητες που θέλετε να έχει σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο!

Ας μεταμορφωθούμε λοιπόν σε κάτι φανταστικό απόψε!
Μαριλού Κούντρια
Ψυχολόγος - Παιγνιοθεραπεύτρια